Struikelsteen is monumentje voor slachtoffers Tweede Wereldoorlog

In de nabijheid van het Joods Monument op het Rabbijn Maarsenplein vertelt Trix Klop-Ivens over haar familiegeschiedenis. De Tweede Wereldoorlog is akelig dichtbij in haar leven en nog meer sinds zij bezig is struikelstenen aan te vragen om haar omgebrachte familieleden te herdenken. Van de 100 verwanten werden er meer dan 75% gedeporteerd en vermoord door de nazi's.

Struikelstenen
Stolpersteine ofwel struikelstenen liggen door heel Nederland verspreid, ook in andere Europese landen. Ze zijn geplaatst ter nagedachtenis aan de in de Tweede Wereldoorlog vermoorde Joden, Sinti, Roma, Jehovagetuigen, verzetsmensen en homoseksuelen. De Duitse kunstenaar Günther Demnig vatte in 1996 het plan op voor dit kleine gedenkteken.

De stenen,10 x 10, dragen een messing plaatje met daarop de naam, geboortedatum- en -plaats, de deportatiedatum, en plaats en datum van overlijden van het slachtoffer. De steen wordt in de bestrating voor het woonhuis van het slachtoffer geplaatst. In Den Haag en Scheveningen liggen er inmiddels 110.

Günther Demnig
Trix Klop: "De drijfveer van Günther Demnig om zich in te zetten voor dit monumentje is de indrukwekkende gedachte vanuit het Kaddisj, het rouwgebed dat uitgesproken wordt voor overledenen. Die luidt: 'Zolang wij leven blijven zij leven'. Met andere woorden: Op het moment dat de namen van de vermoorden niet meer worden genoemd, zijn ze pas echt dood."


bron foto: www.stolpersteine.eu

Kiezen
Van de negen kinderen van haar grootvader werden twee dochters en een zoon en hun kinderen gedeporteerd en omgebracht in concentratiekampen, "De anderen zijn ondergedoken of nog net op tijd gevlucht. Uit de vermoorde familieleden heb ik met neven en nichten de twee dochters en zoon met hun kinderen symbolisch uitgekozen. Het is schrijnend dat je moet kiezen. Het gaat om vijftien struikelstenen. Die komen in Utrecht, Rotterdam en Haarlem te liggen."

Procedure
De Haagse nam oktober vorig jaar het initiatief. De docent Nederlands en Engels was net met pensioen en kreeg 'tijd om het uit te pluizen'. "Je moet veel uitzoeken en checken. Je begint met informatie te verzamelen over de familie. Daarna wordt toestemming gevraagd aan de huidige bewoners van het huis. Men probeert waar mogelijk de steen te plaatsen op de stoep vóór het huis. Kan dat om een of andere reden niet, dan gebeurt dat aan de overkant van de straat."
De derde stap is toestemming vragen aan een gemeente. "De gegevens die op de steen komen te staan, moeten allemaal kloppen. Eén van de omgebrachte dochters uit onze familie woonde met haar gezin in Maartensdijk. Dat is later onderdeel geworden van Utrecht. Die gemeente heeft me enorm geholpen met het zoeken naar informatie." En: "Wij wachten nu op toestemming van de drie gemeenten waar de stenen worden geplaatst. Er kan een wachtlijst zijn van twee jaar. Alles wordt met de hand gebeiteld in het steentje. Het heeft allemaal tijd nodig." De gemeente Den Haag werkt voor de struikelstenen samen met Joods Erfgoed Den Haag. Onlangs was in het Atrium een expositie van de Koordinierungsstelle Stolpersteine Berlin.

Iedereen kan een struikelsteen, die ongeveer 160 euro kost, aanvragen, vertelt Trix Klop, "Maar het kan heel gevoelig liggen. In Hilversum bijvoorbeeld hebben mensen struikelstenen aangevraagd voor een vermoord ouderpaar en hun dochter, zonder nabestaanden te informeren. De enige overlevende zoon was graag bij de plechtigheid aanwezig geweest, maar wist het niet. Dat was voor hem een traumatische ervaring. Men probeert dit soort situaties nu te voorkomen." Bij plaatsing van de struikelstenen vindt meestal een ritueel plaats. "Het is prachtig om de buurt erbij te betrekken. Soms wordt er een familieverhaal verteld, anderen organiseren een kleine herdenking."

Verwarring
Het indrukwekkende monumentje kan verwarring wekken bij mensen, weet Trix Klop: "Sommigen hebben er moeite mee om over de struikelstenen te stappen. Maar kunstenaar Günther Demnig zegt: 'Als je de steen wilt lezen, moet je buigen met je hoofd en je hart. Je moet stilstaan, anders kun je het niet lezen.' Met respect voor de mensen die er moeite mee hebben, wekt het bij mij ook een beetje verbazing. Zijn gedachte is toch veel mooier."

Informatie:
www.joodserfgoeddenhaag.nl/stolpersteine-struikelstenen-in-den-haag
www.stolpersteine.eu